Emrie Lata është një nga gratë e trajnuara nga Instituti per Zhvillim dhe Iniciativa Qytetare në kuadër të Projektit “Fuqizimi i rolit të gruas në zonën e Dibrës & promovimi i produkteve vendase” me mbështetjen financiare të Programit të Granteve të Vogla të Komisionit për Demokraci të Ambasadës së SHBA në Tiranë U.S. Embassy-Tirana.
Janë një grup prej rreth 10 grash në Staravec të Dibrës që prej vitesh punojnë së bashku. Zona është e njohur për cilësinë e produkteve agro-bujqësore, por veçanërisht të pemëve frutore. Gratë, secila në shtëpinë e vet, prodhojnë komposto, shurupëra dhe reçelëra të llojeve të ndryshme, që nga kumbulla e ftoi, e deri tek boronica; prodhojnë turshi domatesh dhe lakre. Edhe pse punojnë secila në shtëpinë e saj, ato bashkëpunojnë me njëra-tjetrën për prodhimin e produkteve me cilësi. Gratë konsultohen me njëra-tjetrën për mënyrën e prodhimit, paketimit dhe gjetjes së tregut të shitjes, madje edhe për çmimin e çdo produkti. Shumicën e produkteve i shesin tek të afrëmit e tyre që janë larguar jashtë vendit, ose në Tiranë dhe Durrës. Shesin edhe tek llixhat, por tregëtia aty është sezonale, vetëm në atë periudhë të vitit kur dyndën klientët me probleme shëndetësore nga i gjithë vendi.
“Shesim edhe fruta, tregon Emrie Lata, por është shumë e vështirë të gjesh treg. Sivjet nuk arritëm ta shisnim prodhimin.”
Emrija tregon se në shtëpinë e saj janë vetë i pestë dhe vetëm njëri është i punësuar, të tjerët janë të angazhuar në punët e buqësisë. Me prodhimet që shesin e kanë të vështirë të sigurojnë të ardhura të mjaftueshme që u mbulojnë nevojat dhe shpenzimet e vitit.
Familja e Emrijes ka edhe një mulli që punon vetëm pak ditë në muaj. “Mulliri pothuaj nuk punon. Tek-tuk vjen ndonjëri që sjell të bluaj një dorë miell, por të gjitha shpenzimet ia ha rruga dhe nuk ke çfare t’i kërkosh për bluarjen.”
Emrija, ashtu si shoqet e saj në Staravec përballen me vështirësi sociale dhe ekonomike, ajo nuk i ka humbur shpresat. “Do vazhdojmë të prodhojmë dhe të shesim. Kemi klientë që i preferojnë dhe kërkojnë produktet tona, sepse janë cilësore dhe 100% bio. Por, ne kemi nevojë për treg më të madh dhe të sigurt. Me përfundimin e Rrugës së Arbrit shpresojmë që do të arrijmë të lidhemi edhe me tregun e Tiranës. Ndërkohë, në fazën që jemi na nevojitet mbështetja si nga bashkia ashtu edhe nga organizatat.”
“Megjithëse gratë janë inisiatore të nisjes së një biznesi vendas, janë burrat ata që e regjistrojnë biznesin në emrin e tyre” u shpreh Znj. Denisa Basha, Dr Kabineti – Bashkia Dibër. Ajo shpjegoi më tej rolin e pushtetit vendor në fuqizimin e sipërmarrjeve të drejtuara nga gratë.
Në takim u diskutuan vështirësitë dhe sfidat qe hasin këto gra në bizneset e tyre informale dhe shprehën dëshirën për të bashkëpunuar me organizata të shoqërisë civile për t’u bërë zëri i tyre.
English Version
In the meeting, were discussed the difficulties and challenges that these women face in their informal businesses and they expressed the desire to cooperate with civil society organizations to become their voice.
Shkak është bërë rruga pothuaj e pakalueshme dhe braktisja e fshatit . Në këtë fshat Florina ka rreth tridhjetë vite që jeton, që kur është martuar. Jetesa nuk ka qenë e lehte për Floridën dhe familjen e saj. Për dekada të vetmet të ardhura kanë qenë shitja e produkteve agrobujqësore si, fasulet e patatet, kryesisht tek të afërmit dhe e bimëve medicinale që familje i mbledh në bjeshkë. Fëmijët u rritën, njëri nga djemtë është larguar në emigracion, ndërsa tjetri punon në Peshkopi, por ende Florina vazhdon të prodhojë fasule e patate dhe të mbledhi bimë medicinale. Bashkëshorti, një ndërtuas duarartë, ashtu siç janë të gjithë burrat e kësaj anë punon herë pas here në ndërtim edhe larg shtëpisë dhe të ardhurat që krijon nuk janë të qëndrueshme. Në pranverë të dy me Florinën ngjiten në mal.’ Është e vështirë, tregon Florina. Çohemi në katër të mëngjesit dhe kthehemi natën vonë, gjashtë orë bëjmë rrugë çdo ditë, tre për t’u ngjitur dhe tre të tjera për të zbritur. Edhe procesi i mbledhjes nuk është i lehtë.”
Tashmë që po bëhet rruga dhe pas futjes së Rabdishtit në listën e 100 fshtarave turistikë, Florina ëndërron që banesën e saj prej guri ta kthejë në bujtinë, ashtu siç po sheh edhe bashkëfshatarë të tjerë ta bëjnë. “Edhe sot ne mirëpresim turistë në fshatin tonë, por ata janë të paktë. Ndodh edhe që na trokasin në derë dhe kërkojnë të blejnë produkte që prodhohen në këtë zonë, që është e njohur më produktet cilësore dhe me shije të veçantë. Synimi ynë është që ta kthejmë banesën në shtëpi pritjeje. Dhe ky nuk është thjesht dhe vetëm një dëshirë, kemi filluar të punojmë për këtë. Por duhet kohë dhe para dhe kemi nevojë për këshilla se si ngrihet dhe menaxhohet një bujtinë që pret turistë. Kjo ishte edhe arsyeja që e prita më shumë dëshirë ftesën për të marrë pjesë në aktivitet që po organizon IZHIQ me gratë në Dibër.”
Ndërsa, është dakortësuar për një plan global për të siguruar akses të plotë në shërbimet e kujdesit për sytë, edhe në Shqipëri mjekët oftalmologë kanë kërkuar nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrotjes Sociale të ndërhyjë për të parandaluar dëmet që shkakton diabeti në sy te pacientët, pasi 40% e tyre preken nga retinopatia diabetike dhe 1% e tyre janë të verbuar.
Përkthyer në Shifra:
👉 5000 – 10.0000 Persona mes tyre vlerësohen të kenë prekje të shikimit si pasojë e retinopatisë diabetike të avancuar
Në këtë tryezë diskutimi morën pjesë:
English Version
Për informimin e të drejtave të konsumatorëve dhe problematikave të lidhura më të drejtat e tyre, vazhdojnë takimet teknike midis grupeve të krijuara nga përfaqësues të qeverisjes vendore, gazetarë, fermerë, shoqëria civile etj në:
Ky projekt mbështetet financiarisht nga 
This project is financially supported by 
Gjuha universale e sportit ka forcën për të zhvilluar shoqërinë nëpërmjet 
Gjimnazi Aleks Buda
English Version
Albanian 
English