#IZHIQ Instituti per Zhvillim dhe Iniciativa Qytetare vazhdon aktivitetet në terren me të rinjtë e shkëlqyer të gjimnazeve të Tiranës

Sot, yjet e gjimnazit “Aleks Buda” zhvilluan një ndeshje futbolli miqësore në kuadër të projektit “Të ndryshëm, por të barabartë”.

Futbolli njihet gjerësisht si një sport që luhet nga djemtë, por nëpërmjet ndeshjes së sotme ku vajzat treguan vendosshmëri, forcë, shkathtësi, taktikë përcollën mesazhin se edhe vajzat mund të përfshihen denjësisht në procese të tilla sportive dhe mund të jenë po aq të mira sa dhe djemtë.

Gjuha universale e sportit ka forcën për të zhvilluar shoqërinë nëpërmjet #tëndryshmëve, për të gjeneruar aktivitete që bëjnë bashkë vajza dhe djem pa dallime kulturore, etnie apo gjuhësore

“Ky projekt/aktivitet organizohet në kuadër të programit Tirana Kryeqyteti Evropian i Rinisë 2022 Tirana European Youth Capital 2022me mbështetjen financiare të Kongresi Rinor Kombëtar në bashkëpunim me Bashkia Tiranë”.

Gjimnazi Aleks Buda

#tirana #youth #EuropeanYouthCapital2022 #EYC2022 #ActivateYouth #EuropeanYearOfYouth #NationalYouthCongress #CityOfTirana

Titulli i projektit: Drejt BE-së: Forcimi i shoqërisë civile dhe qeverisjes vendore për një mbrojtje më të mirë të konsumatorit.

Vendndodhja e projektit: Kukës, Vlorë, Korçë, Elbasan, Berat

Kohëzgjatja totale e projektit – 22 muaj

Objektivat e projektit

• Objektivi kryesor i projektit: Një qeverisje vendore që merr hapat e nevojshëm për të përmbushur standardet evropiane për mbrojtjen e konsumatorit

• Objektivi specifik i projektit është rritja e kapaciteteve të përfqësuesve të qeverisjes vendore, përfaqësuesve të shoqërisë civile, gazetarëve, fermerëve etj për të drejtat e konsumatorëve.

Rezultatet e projektit

• 40 përfaqësues të OJQ-ve, pushtetit vendor, mediave lokale të aftë për Acquis të BE-së në lidhje me mbrojtjen e konsumatorëve;
• 300 njerëz të informuar drejtpërdrejt për të drejtat e tyre si konsumatorë dhe si t’i trajtojnë problemet e tyre si qytetarë të ardhshëm të BE-së;
• 500,000 njerëz të informuar në mënyrë indirekte përmes mediave lokale dhe kombëtare, si dhe mediave sociale për të drejtat e tyre si konsumatorë

Aktivitetet kryesore:

• Krijimi i një rrjeti për mbrojtjen e konsumatorit në 5 qytetet ku shtrihet projekti.
• Trajnime me përfaqësuesit e pushtetit vendor, gazetarë, fermerë, OJF etj.
• Fushata ndërgjegjësuese në media lokale, kombëtare, rrjete sociale përmes videove, infografikëve etj.
• Publikimi i një manuali për punonjësit e pushtetit vendor.

Në ditët e sotme fëmijët dhe prindërit kanë orare shumë të ngarkuara. Kjo gjë e bën më të vështirë ushqyerjen e shëndetshme në shtëpi, ndaj zgjedhin të ngrënit jashtë dhe alternativa jo shumë të shëndetshme.

Të ngrënit jashtë në mënyrë të pashëndetshme mund të ketë efekte negative afatgjata në shëndetin e fëmijës. Shumë nga këto probleme shëndetësore mund të vazhdojnë të jenë kronike edhe në moshën madhore, të tilla si: diabeti i tipit 2, sëmundejt kardiovaskulare, kolesteroli i hartë, hipertensioni etj.

Çfarë ndodh kur fëmiëjt ushqehen shëndetshëm?

Dieta e ekuilibruar ushqimore me proteina, karbohidrate, fruta, perime dhe yndyrna të shëndetshme ndikon në disa aspekte në shëndetin e fëmijës:

• Stabilizon energjinë
• Përmirëson kujtesën dhe shëdetin mendor.
• Përmirëson kuptueshmërinë
• Ndihmon të mbajnë peshë konstante
• Parandalon depresionin, ankthin dhe probleme të tjera të shëndetit mendor.

Përveç këtyre, ushqimi i shëndetshëm që në moshë të hershme të fëmijërisë është thelbësor për parandalimin e disa sëmundjeve kronike.

Nëse i mësoni fëmijët që të vegjël që të ushqehen shëndetshëm atëherë  ata kanë më shumë gjasa që ta fitojnë ketë zakon gjatë gjithë jetës së tyre.

Rruga drejt përmirësimit të shëndetit që në fëmijëri:

Prindërit duhet t;i mësojnë fëmijët me disa zakone të shëndetshëm që në moshën që ata fillojnë të kuptojnë (rreth 3 vjeç):

Hani mëngjes: mëngjesi është vaki më i rëndësishëm. Përfshini në mëngjes drithra me kos ose qumësht, fruta të thata dhe fruta të freskëta të stinës. Proteinat i bëjnë fëmijët të ndihen të ngopur për një kohë të gjatë dhe karbohidratet ju japin energji.

Si ta ushqej fëmijën kur ai ikën herët në shkollë?

Inkurajojini fëmijët që ushqimin ta marrin me vete në shkollë dhe jo të bljenë snack të pashëndetshëm.

Disa ide mëngjesi në shkollë:

• Tost me bukë me vezë, domate, kastravec dhe një fetë e hollë fileto pule ose gjel deti.
• Kos grek me tërshërë dhe fruta të stinës ose fruta të thata.
• Tost me gjalp kikiriku dhe banane.
• Vezë të zier me një fetë buke të thekur dhe nje kokërr mollë.

Mësojini fëmijët me orare: fëmijët duhet të hanë 5 vakte në ditë. 3 vakte kryesore dhe 2 zemra.

Mëngjesi, dreka dhe darka janë vaktet kryesore. Oraret ideale janë:

8-9 mëngjesi

11-12 zemra

13-14 dreka

15-16 zemra

17-19 darka.

Përfshini fëmijët kur gatuani: përveç se argëtuese në këtë mënyrë ju do t’i mësoni fëmijët edhe me ushqimet e shëndetshme, kështu do ta kenë argëtim dhe nuk do të blejnë ushqime të gatshme jashtë.

Gatuani gjithmonë vakte të ndryshme: Sado i shijshëm apo i shëndetshëm të jenë një ushqim, ai nuk duhet t’i jepet fëmijës 2 herë. Fëmija ka nevojë për ushqime të ndryshme në mënyrë që të marrë të gjitha vlerat ushqyese që i nevojiten në një ditë.

Zëëndësoni ushqimet e pashëndetshme me ato të shëndetshme:

Kështu:

Kujdes sheqerin: mundohuni sa më shumë mos t’i mësoni fëmijët me ëmbëlsira, sheqerna. Sheqeri mund të merret natyrshëm në fruta, perime, drithëra dhe produktet e qumështit. Nga këto ushqime mund të merren të gjitha sheqernat e nevojshme për trupin e fëmijës.

Ushqimet që kanë sheqer të shtuar mund të kontribuojnë në hiperaktivitet, çrregullime të humorit, obezitet dhe diabet të tipit 2.

Disa këshilla për të reduktuar sasinë e sheqerit tek fëmijët:

Mos j’au ndaloni rreptësisht ëmbëlsirat: fëmijët i dashurojnë ëmbëlsirat dhe një ëmbëlsirë në dy javë/muaj nuk do t’i bëjë keq. Mundohuni që kur të kërkojnë ëmbëlsita t’i bëni kek me mjaltë dhe vaj ulliri ose puding me vezë.

Ndryshoni recetat: mundohuni mos t’i gatuani ëmbëlsirat me sheqer të bardhë, por gatuajini me mjaltë, hurma arabie ose sheqer kaf.

Shmangni pijet e konservuara: janë të tjembushura me sheqer që nuk ju nevojitet fëmijëve. Gjithmonë shtrydhni lëngë të freskët frutash ose perimesh.

Hani fruta: frutat janë të pasura me fruktozë dhe vitamina dhe janë thelbësore për mirëqënjen e fëmijëve tuaj.

Yndyrnat e shëndetshme: janë thelbësore për shëndetin e fëmijës. Mësojini fëmijët me fruta të thata, avokado, vaj urriri, ullinj, të verdhën e vezës, yndyrnat omega-3 etj.

Yndyrnat e shëndetshme janë yndyrna të pangopura. Këto mund të jenë:

• Vaj ulliri
• Avokado
• Arra/ bajame/ lajthi
• Fara kungulli/ susami/ lini
• Acidet yndyrore omega-3: në peshq si salmoni dhe sardelet

Yndyrnat e pashëndetshme ose sic quhen ndryshe yndyrnat trans. Këto mund të jenë në:

• Margarinë
• Ushqimet e skuqura
• Biskota, kek, ushqime të paketuara
• Kikirikë të paketuar
• Patatina
• Dhjami i mishit të kuq.

Ja disa “truke” si ta bëni fëmijën të hajë sa më shumë fruta dhe perime:

Lërini fëmijët të zgjedhin: Kur jeni duke bërë pazar, lëreni fëmijën tuaj të zgjedhë  për frutat dhe perimet që dëshiron të blejë, të gjitha kanë vlera të pafundme ushqyese.

Fshihini perimet në ushqime: Duhet ta pranojmë që perimet nuk janë të preferuara për fëmijët. Kur të gatuani makarona ose oriz, grini në rende të holla karrota dhe spec të kuq, kështu fëmija sdo e ndjejës si shtesë dhe do t’i marrë po njësoj vlerat ushqyese të tyre.

Përdor imagjinatën: Ushqimet në forma të çuditshme janë më tërheqëse për syrin e fëmijëve dhe do t’i hanë më lehtë.

Disa këshilla për t’u marrë parasysh

Bëhuni model: Inkurajojini fëmijët me modele të shëndetshme të ushqyeri. Studimet tregojnë se prindërit që gatujnë ushqime të shëndetshme, mësojnë edhe fëmijët të ushqehen shëndetshëm.

Përqëndrohuni në dietën e përgjithshme: mos u fokusoni që t’i jepni fëmijës vetëm disa produkte specifike që mendoni se kanë më shumë vlera ushqyese. Të gjitha ushqimet përmbajnë vlerat e tyre.

Mos i detyroni të hanë: Mos i detyroni që ta mbarojnë pjatën deri në fund nëse nuk duan, fëmijët e dinë vetë se kur janë të ngopur dhe detyrimi i fëmijës që të mbarojë ushqimin deri në fund do ta bëjë atë që mos ta hajë atë ushqim.

Burimet: WebMD, Majo Clinic, Health.

Shoqata Instituti për Zhvillim dhe Inisiativa Qytetare po zbaton projektin “Mendo shëndetshëm, jeto shëndetshëm” mbështetur përmes skemës së granteve të vogla të projektit “Përmirësimi i Statusit Ushqimor te Fëmijët (6-15 vjeç) në Shkolla, në Shqipëri” që po zbatohet nga Qendra Shqiptare për Kërkime Ekonomike (ACER) me mbështetjen financiare të UNICEF/ALBANIA